بدزبانی

بدزبانی یکی از موانع ارتباط مؤثر است بدزبانی باعث خشم مخاطب و بروز کینه او نسبت به فرد بدزبان میشود امام رضا از پیامبر اکرم راه روایت میکند :

مَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهِ. (1) الخصال، ص ۹۴؛ منظور از فیه در حدیث ماه مبارک رمضان است. )

هر کس شر خود را از مردم بازدارد و مردم از زبان او آسوده باشند خداوند روز قیامت غضبش را از او نگاه خواهد داشت.

در این حدیث شریف امام رضا از زبان پیامبر ه کنترل بدی های انسان را از راه زبان نشان میدهد و کنترل زبان را موجب رهایی از خشم

153

خداوند در روز جزا میداند به نوعی میتوان گفت پیامبر الله بدزبانی را که موجب خشم در بین مردم و نهایتا اخلال در فرایند ارتباط میشود به شدت مورد بغض خداوند میداند که نتیجه آن خشم باری تعالی در روزی است. که همگان نتیجه اعمال خود را خواهند دید.

شوخی بیش از حد

در عین این که فضای ارتباط نباید خشک و بی روح باشد، شوخی بیش از حد باعث رنجش طرف مقابل میشود قبلاً گفتیم از عوامل ارتباط اثر بخش شادی روح مؤمن است. همان جا گفتیم این خلق نباید به ورطه بی اخلاقی بیفتد در رفتار معصومین شوخی بیش از حد جایگاهی نداشته است؛ چنان که امام رضا از قول ،پدرانش پیامبر را چنین توصیف می کند :

دمثا لَيْسَ بِالْجَافِي وَلا بالمهين... كَيْفَ كَانَ سِيرَتُهُ فِي جُلَسَائِهِ فَقَالَ كَانَ دَائِمَ الْبَشِّرِ سَهْلَ الْخُلُقِ لَيْنَ الْجَانِبِ لَيْسَ بِفَظٌ وَ لَا غَلِيظٌ وَ لَا صَخَابِ وَ لَا فَخَاشِ وَ لَا عَيَّابٍ وَ لَا مَزَاحٍ وَ لَا مَداحِ ... قَدْ تَرَكَ نَفْسَهُ مِنْ ثَلَاثٍ الْمِرَاءِ وَ الْإِكْثَارِ وَ مَا لَا يَعْنِيهِ. (1) 1. عيون اخبار الرضاء ال، ج ۱، ص ۳۵۱؛ معانی الاخبار، ص ۷۹ )

حضرت رسول الله در سخنان خود گاهی مزاح و شوخی میکرد نه به آن اندازه که خود را سبک کند و دیگری را برنجاند... امام حسین که گوید از

۱۵۴

پدرم پرسیدم روش آن حضرت با هم نشینان چگونه بود؟ فرمود حضرت رسول الله همواره چهره اش باز و اخلاقش نرم و گشاده رو بود وی تندخو و سخت گیر نبود و به کسی ناسزا و دشنام نمی داد و از احدی عیب جویی نمیکرد شوخی نمیکرد و از کسی مدح و ستایش نمینمود. حضرت رسول از سه چیز خود را نگه داشته بود با مردم جدال نداشت و زیاد حرف نمیزد و از سخنان بی فایده احتراز میکرد.

مشاجره

مشاجره هنگام برخورد با دیگران هم به ارتباط و هم به پایداری آن آسیب جدی میرساند در تعالیم رضوی نیز بر پرهیز از مشاجره تأکید شده است.  زیرا از مشاجره نادانی و جهل ظاهر و به وسیله آن عزت و غیرت دفن میشود :

إِيَّاكُمْ وَ مُشَاجَرَةَ النَّاسِ فَإِنَّهَا تُظْهَرُ الْغِرَّةَ وَ تَدْفِنُ الْعِزَّة. (1) ۱. الامالی، ج ۲، ص ۹۶. )

از مشاجره با مردم پرهیز کنید زیرا از وی نادانی و جهل ظاهر میشود و عزت و غیرت را دفن میکند.

در تحلیل حدیث شریف باید گفت مشاجره در فرایند ارتباط به فرستنده پیام لطمه میزند و شخصیت وی را کوچک جلوه میدهد. امام رضا مشاجره را باعث ظهور و بروز جهل و نادانی و از بین برنده عزت میداند و طبيعتا سخن فردی که از عزت شخصیت به حضیض ذلت سقوط میکند

۱۵5

شنیده نخواهد شد و حداقل این که مورد توجه مخاطب قرار نخواهد گرفت.

نسبت ناروا

همان گونه که در متون علوم ارتباطات آمده است نسبت ناروا یا برچسب زدن از موانع برقراری ارتباط مؤثر است. امام رضا در حدیثی از امام صادق ه گناهان کبیره را که بر می شمرد، می فرماید :

وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَاتِ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيم. (1) 1. عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۸۶.)

خداوند در قرآن فرموده است اشخاصی که مسلمانان را به اعمال زشت و حرام نسبت میدهند در دنیا و آخرت از رحمت و آمرزش پروردگار دور هستند و برای آنان عذاب بزرگی آماده است.