توجه به رعایت اصول و عقاید

هنگامی که اصول و عقاید به هم نزدیک تر میشوند ارتباط ایشان پایدارتر خواهد شد. طبق آموزه های دینی برخی از این ارزشها در روند شکل گیری مهارتهای ارتباطی مؤثر هستند که بر اساس آموزه های رضوی به بعضی از آنها اشاره میشود.

تواضع و فروتنی

مثل معروفی هست که میگوید «درخت هر چه پربارتر باشد افتاده تر است.» این مثل برای تواضع و فروتنی استفاده میشود هر چه تواضع فرد بیشتر باشد اثر بخشی پیام او بیشتر است. در عین اینکه باید در نظر داشت که این مورد نیز از حد خود نگذرد و شخصیت فرد را نزد مخاطب تنزل ندهد.

در گفتار رضوی تواضع این گونه تعریف شده است:

التَّوَاضُعُ أَنْ تُعْطِيَ النَّاسَ - مَا تُحِبُّ أَنْ تُعْطَاهُ (1) ۱. کافی، ج ۲، ص ۱۲۴. )

تواضع این است که به مردم حق دهی همان طور که انتظار داری مردم به تو حق دهند.

یا در حدیثی دیگر می فرماید

مَا حَبُّ التَّوَاضُعِ الَّذِي إِذَا فَعَلَهُ الْعَبْدُ كَانَ مُتَوَاضِعاً فَقَالَ التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ يَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَيُنْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا بِقَلْبٍ سَلِيم لَا يُحِبُّ أَنْ يَأْتِيَ إِلَى أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا يُؤْتَى إِلَيْهِ إِنْ رَأَى سَيِّئَةً دَرَأَهَا بِالْحَسَنَةِ كَاظِمُ الْغَيْظِ عَافِ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ. (1) همان)

راوی گفت: عرض کردم تعریف تواضع چیست و به چه کسی متواضع میگویند؟ فرمود تواضع درجاتی دارد یکی از آنها این است که مرد قدر خود را بشناسد و دلش آرام گیرد و با مردم آن طور عمل کند که انتظار دارد مردم با او معامله کنند اگر از کسی بدی دید با نیکی او را جبران کند خشم خود را فرو برد و از مردم در گذرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

در حدیثی دیگر نیز امام رضا یکی از درجات تواضع را علاوه بر شناختن قدر خود در این میداند که انسان به اندازه قدر و منزلت خود خویشتن را بشناسد و به اندازه موقعیت خود قدم بردارد از مردم به همان اندازه انتظار داشته باشد که مردم از او انتظار دارند در مقابل بدی نیکی کند، خشم خود را فرو برد و از مردم در گذرد. (2) ۲ شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم، ص ۶۹۱ )

با اینکه فراز فوق تعریف امام از تواضع است ولی نیک هویداست که تخلق به تواضع مد نظر امام بسیاری از موانع ارتباطی را دفع میکند و در جذب مخاطبان برای انتقال مؤثر پیام تأثیر فراوان دارد.

اوج تواضع امام در این جمله ایشان به راوی متبلور است که راوی بعد از پرسش از توکل و تواضع می پرسد :

جایگاه من نزد شما چیست؟ امام می فرماید: «همان جایگاهی که من نزد تو دارم .»(1) عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۵۰ )