ایمان و توکل به خدا

ایمان به خدا بر شیوه ارتباط فرستنده با دیگران تأثیر می گذارد، توکل به خدا در او آرامشی پدید می آورد و قلب او را مطمئن میسازد که دیگران از رابطه با او احساس آرامش و به او احساس علاقه پیدا میکنند چنین شخصی چون خدا را ناظر اعمال خود میداند و یقین دارد که خدا همیشه یار و یاور اوست

ارتباط خود را با دیگران خالص و صادقانه با مردم رفتار میکند :

الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ القلوب (1) ۱. رعد، ۲۸)

همان کسانی که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خدا آرام میگیرد؛ آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش می یابد.

هیچ کنجی بیدد و بیدام نیست

جز به خلوتگاه حق آرام نیست (2) . مثنوی معنوی دفتر دوم، ص ۲۰۵ )

امام رضا در تفسیر آیه شریفه

وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُه(3) طلاق ۳ )

و هر کس بر خدا اعتماد کند او برای وی بس است.

در توصیف توکل می فرماید:

.... هر کاری متوجه فرد شد اعتماد و اطمینان خود را از دست ندهد و از آنچه برایش پیش آمد راضی باشد و بداند آنچه برایش پیش آمده، خیر است. بر خداوند در کارهای خود توکل داشته باشد و همه آمورش را به او واگذارد یکی از موارد توکل واگذاردن کارهایی است که از عواقب آن اطلاعی در دست نیست و باید با توکل به خداوند دنبال همه کارهای نیک را گرفت و از وی کمک و استعانت خواست تا در آن کارها پیروز و موفق شد. (1) حرانی این شعبه تحف العقول، ص ۴۴۳)

از فحوای این سخن آرامشی هویداست که رهاورد توکل در زندگی است. این آرامش در پس ارتباط با همنوعان نیز پشتیبان فرد متوکل است.

در مناظره های امام رضا با گروههای مختلف این زیر ساخت به خوبی روشن و هویداست. از جمله آنجا که مأمون و فضل بن سهل با هدف شکست و به چالش کشاندن امام ، مناظره ای با اصحاب ادیان تدارک میبینند که تبحر این افراد در مناظره حتی یاران امام را نیز نگران میکند؛ اما ایشان با همان ایمان و توکل وضو میگیرد و با نوشیدن مقداری سویق و نوشاندن آن به اصحاب همراهش پای در مناظره ای موفق می گذارد و بار دیگر مأمون و طرفهای مناظره را شگفت زده می کند. (2) ۲. التوحيد، ص ۴۱۹. )

در مناظره ای دیگر امام بعد از اینکه سؤالهای متعدد طرف مناظره را به خوبی پاسخ میدهد هنگامی که وقت نماز فرامی رسد، با اینکه طرف مناظره می گوید اگر ادامه دهی من به شکست خود اعتراف میکنم امام با ایمان راستینی که دارد جلسه مناظره را ترک میکند و به سوی نماز می شتابد.(3) طوسی، ابن حمزه، ص ۱۹۳. ) در اینجا نیز ایشان با اطمینان ایمان و توکلی که به خداوند دارد به هیچ وجه وقت اجابت دعوت الهی را با پیروزی در مناظره و شکست خصم جایگزین نمیکند و این درس امام شد هم در جلسه مناظره بر خصم تأثیر میگذارد و هم تاکنون برای نسلهای متعدد شنونده احادیث حضرت آموزنده و تربیت کننده است.