تحلیل هوشمندانه

یکی دیگر از مقدمات ارتباط تحلیل هوشمندانه از اوضاع و احوال افراد طرف ارتباط است. در شیوه ارتباطی امام رضا تحلیل هوشمندانه امام از اوضاع و احوال و افراد به خوبی هویداست امام در ارتباطات کلامی و غیر کلامی و حتی سکوت و سخنهای خود به وسیله بررسی و تحلیل حاصل از آن با مخاطبان خود ارتباط برقرار میکند. این تحلیلهای هوشمندانه که نتیجه آنها بعضی از تصمیمهای مهم ایشان در مواقع مختلف است در بعضی از احادیث حضرت بازگو می شود.

برای مثال بعد از قتل فضل بن سهل محمد بن عباد نقل میکند که مأمون به دیدار امام میآید در حالی که گریان است و از امام تقاضا میکند که در حل و فصل امور در نبود فضل به وی کمک نماید که امام می فرماید تو خود تدبیر امور را به دست گیر و من نیز برایت دعا میکنم؛ سپس مأمون از خدمت حضرت خارج میشود و راوی دلیل عدم اجابت امام را از ایشان میپرسد امام در جواب میفرماید:

... فَقَالَ وَيحَك يا أَبَا حَسَنِ لَسْتُ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ فِي شيءٍ قَالَ فَرَآنِي قَدِ اغْتَمَمْتُ فَقَالَ لِي وَ مَا لَكَ فِي هَذَا لَوْ آلَ الْأَمْرُ إِلَى مَا تَقُولُ وَ أَنْتَ مِنِّي كَمَا أَنْتَ عَلَيْهِ الْآنَ مَا كَانَتْ نَفَقَتُكَ إِلَّا فِي کمک وَ كُنْتَ كَوَاحِدٍ مِنَ الناس. (1) ۱. همان، ص ۱۶۴؛ اخبار و آثار حضرت رضا ، ص ۱۳۸ )

27

فرمود وای بر تو ای ،ابوالحسن شما از این قضایا اطلاع نداری و نمیدانی کار از چه قرار است و موضوع چگونه بوده است راوی گفت حضرت رضا مشاهده کردند من از سخنان او اندوهگین شدم فرمودند تو را چه به این کارها؟ اگر امورات همان طور که میگویی انجام پذیرد و تو اکنون با من همان طور هستی که با او میباشی روزی تو همواره در آستینت بود و تو مانند یکی از افراد مردم بودی.

در این حدیث راوی با دیده حسن نیت به برخورد و سخن مأمون گوش فرا داده و از امام توقع یاری مأمون را داشته است که امام با تحلیلی که از اوضاع داشته و علت مرگ فضل را به خوبی فهمیده است به طور سربسته در عین این که امکان بازگو کردن تمام حقایق برای ایشان نیست فکر اشتباه راوی را به وی گوشزد میکند.