نیکوکاری

دادگری و نیکوکاری خبر از دوام نعمت میدهد

صدوق گوید واحد بن محمد بن عبدوس عطار ما را حدیث کرد و گفت: علی بن محمد بن قتیبه نیشابور از فضل بن شاذان برای ما حدیث کرد که از امام رضا شنیدم که میفرمود: به کار بستن عدالت و نیکوکاری خبر از دوام نعمت می دهد و لا حول و لا قوة إلا بالله».( عکبری بغدادی معروف به شیخ مفید، ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان، اختصاص، ۸۷.)( خداوند جل جلاله به عدالت و نیکوکاری فرمان داده است در حقیقت، خدا به عدالت و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان میدهد و از کار زشت و ناپسند و ستم باز می دارد. به شما اندرز می دهد باشد که پند بگیرید نحل ۹۰ ظاهر امر در آیه وجوب است. عدل و احسان را تفصیلی است که در علم فقه اسلامی درباره زوجات و نفقات از آن یاد شده است. خداوند متعال به عدالت ورزیدن فرمان داده است: عدالت ورزید که آن به تقوا نزدیکتر است مائده ۸ نیز عدالت از تقوا جدا نیست؛ چه عدالت نهادن شی است در جایی که باید باشد تا آدمی با ترک آنچه که انجام دادنش شایسته است و انجام دادن آنچه که ترکش شایسته است، به گرداب مخطور نیفتد و دوری از این گرداب جز با ترک آنچه ترکش شایسته است و با انجام دادن آنچه انجام دادنش شایسته است میسر نیست و این معنای عدالت است.

نیکوکاری؛ مطلق کردار و گفتاری است که در آن نیکویی به چشم می خورد و برای خود نیکوکار یا دیگران نیکوست و سودش به خود او یا مردمان میرسد عدالت تنها رفتار آدمی با دیگران را در بر نمی گیرد که نباید به دیگری ستم نکند به او بد نگوید یا به حقوقش تجاوز ننماید بلکه خود عادل را نیز در بر میگیرد که نباید بر خویشتن ستم روا دارد و با ارتکاب معاصی ترک واجبات و پیروی از هوای نفس خویش را به آتش دوزخ افکند. امیر المؤمنین له گروهی را وصف کرده و فرموده است بندگان خدا! همانا محبوب ترین بنده نزد خدا بنده ای است که خدا او را در پیکار نفسش یاری کرده است؛ پس جامه زیرینش اندوه است و جامه رویین ترس از خدا و چراغ هدایت در دلش فروزان است. توشه روز مرگش را آماده کرده و مرگ دورنما را به خود نزدیک ساخته و - ترک لذت را که سخت است آسان شمرده..... تا آنجا که میفرماید عدالت را بر خویش گماشته و نخستین نشانه آن اینکه هوی و هوس را از دل برداشته حق را ستاید و به کار بندد و کار نیکی نیست که ناکرده گذاشته و در جایی گمان فایدتی نبرده جز که به رسیدن بدان همت گماشته خود را در اختیار کتاب خدا نهاده آن را راهبر و پیشوای خویش قرار داده. هر جا که گوید بار گشاید و هر جا که فرمان دهد فرود آید به خاطر چنین بنده صالحی است. که بلا و عذاب از مردمان دور میشود و گرنه زمین آنان را در خویش فرو می برد، به ویژه معصوم الله و این اوصاف دوستان اهل بیت است؛ پس چه گمان بری درباره زکریا بن آدم که از شمار ایشان است، او به امام رضانا عرض کرد: من بر آنم که از خانواده ام دوری گزینم که نابخردان فزونی یافته اند امام الله وی را فرمود: «این کار را مکن، که به تو بلا از مردمان قم دور داشته میشود همان سان که به ابوالحسن از مردمان بغداد». به هر روی آیه و روایت از ناحیه متعلق عدالت و نیکوکاری با معیارهای شرعی و عقلی این دو خصلت نه به هر روی و صورت اطلاق دارند و عدالت و نیکوکاری دو ویژگی هستند که نزد اهل شرع و عقل بشناخته اند و هر آن که شیرینی عدالت و احسان را چشیده باشد در زندگی خویش از آن نگذرد مگر آن که به خرد خللی برساند.)

صص53

اعتدال

* از مصعبی روایت است از ابوصلت عبدالسلام بن صالح هروی شنیدم که می گفت از رضا علی بن موسی شنیدم که می فرمود:

هرگاه ستمگری بر ستمگری چیرگی یابد حق داد خویش را ستانده است.

هرگاه دادگری بر دادگری چیرگی یابد حق اعتدال یافته است.

هرگاه دادگری بر ستمگری چیرگی یابد حق آسوده گردد.

هرگاه بنده ای بر مرد آزادی چیرگی یابد حق به بندگی گرفته شده است.

صص90