خطابه ۲

وقتی خطابه مأمون به آخر رسید امام به منبر رفت و شروع کرد به سخن گفتن خطابه امام بسیار کوتاه بود. او بعد از حمد و سپاس خداوند، فرمود: ای مردم به واسطه نزدیکی و پیوندی که ما با پیغمبر خدا (ص) داریم، برای شما حقی بر ماست و نیز برای ما حقی بر شماست !

حق شما بر ما آن است که ما اسباب نیکبختی دنیا و آخرت شما را فراهم کنیم و از ارشاد و رهبری شما کوتاهی نکنیم.

و حق ما بر شما آن است که از طریق اطاعت و پیروی ما بیرون نروید و پیشوایان جور و باطل را زمامدار و رهبر خود نگردانید.

پس هر گاه شما حق فرمانبرداری ما را ادا کردید بر ما نیز واجب می شود که در مقام رهبری حق شما را ادا کنیم.

سخن کوتاه امام سراسر جمعیت را در بهت و حیرتی سنگین فرو برد. در این خطابه نه نامی از مأمون برده شد و نه حتی کلمه ای به رسم قدرشناسی و تشکر نسبت به این عمل مأمون بر زبان آمد و این به خلاف رسم و سنت بود...

نویسنده

(ص48)

ضمیمه ۴

متن دستخط حضرت رضا (ع) بر پشت عهدنامه ولایت عهدی

بسم ا... الرحمن الرحيم

سپاس و ستایش مخصوص خداست که آنچه را خواهد انجام دهد، زیرا نه فرمانش را چیزی بازگرداند و نه قضایش را مانعی خواهد بود. به خیانت دیدگان آگاه است و اسرار نهفته در سینه ها را می داند و درود خدا بر پیغمبرش محمد خاتم پیغمبران و بر اولاد پاک و پاکیزه او باد.

من که علی بن موسی بن جعفر هستم می گویم:

همانا امیر المؤمنین که خدا او را در استواری کارها کمک نموده و به راه رستگاری و هدایت توفیقش دهد آنچه را که دیگران از حق ما نشناخته بودند بازشناخت رشته رحم و خویشاوندی را که گسیخته شده بود، به هم پیوست و روانهایی را که هراسان و بیمناک شده بودند امن و آسودگی بخشید. بلکه آنها را پس از آن تلف شده بودند زنده کرده از فقر و نیازمندی رهایی بخشید و این کارها را به منظور خشنودی پرودگار عالمیان انجام داد و پاداشی از غیر او نخواست؛ زیرا خداوند به زودی سپاسگزاران را پاداش دهد و اجر نیکوکاران را ضایع نگرداند.

او ولا يتعهد و امارت کبری را به من واگذار کرد که چنانچه بعد از او زنده بمانم عهده دار آن شود.

پس هر کس گرهی را که خداوند به بستن آن فرمان داده بگشاید و رشته ای را که خداوند پیوند آن را دوست دارد بگسلد، حرمت حریم خدا را مباح شمرده و حرام او را حلال کرده است. زیرا با این عمل، امام را خوار کرده و پرده احترام اسلام را دریده است.

و من خدا را بر خود شاهد گرفتم که اگر مرا زمامدار امور مسلمین کرد و امر خلافت را به گردن من نهاد در میان تمام مسلمانان، خاصه بنی عباس چنان رفتار کنم که با اطاعت خدا و پیغمبرش مطابق باشد؛ هیچ خون محترمی را نریزم و ناموس و مال کسی را مباح نکنم مگر این که حدود و مقررات الهی  به من چنان اجازه ای داده باشد... و بدین گفتار بر خویشتن عهد و پیمان محکمی بستم که در نزد خداوند درباره انجام آن مسؤول خواهم بود؛ چنانکه خداوند عز و جل فرماید:

 به عهدی که بسته اید وفا کنید زیرا که نسبت به انجام آن مسؤولیت دارید.

و اگر از خود چیز تازه ای به احکام الهی افزودم و یا آنها را تغییر و تبدیل کردم در آن صورت سزاوار سرزنش و مجازات خواهم بود. و پناه می برم به خداوند از خشم و غضب او و با میل و رغبت رو به سوی او می کنم که توفیق طاعت دهد و میان من و معصیت حائل شود و برای من و مسلمانان عافیت عطا فرماید. 

اما «جامعه» و «جفر»، هر دو بر ضد و خلاف این امر دلالت دارند و من نمیدانم که به من و شما چه خواهد رسید!

 حکم و فرمانی نیست مگر برای خداوند که به حق حکم کند و او بهترین جدا کننده میان حق و باطل است...

دو شنبه هفتم رمضان ۲۰۱ هجری علی بن موسى بن جعفر

شاهدان پیمان

فضل بن سهل

سهل بن فضل

يحيى بن اكثم

عبدالله بن طاهر

ثمامة بن اشرس

بشر بن معتمر

حماد بن نعمان

نامبردگان حاشیه عهدنامه را با دستخط خود گواهی کرده اند.

(ص145-146)