غلات

در دوران امام رضا غلو کنندگان به چه باور داشتند؟ جایگاهشان کجا بود؟

رفتار امام با آنان چگونه بود؟

غلات یا غلوکنندگان ) غالی کسی است که جانب افراط را گرفته است و عقاید و اظهارات خارج از حدی درباره افراد ابراز می دارد( گروهی منحرف بودند که درباره مقام معصومان افراط کرده و با خروج از حد و اندازه برای آنان مرتبه ای فراتر از جایگاه واقعی شان تصویر میکردند. این گروه در مقاطع مختلف زمانی از دوره امیر مؤمنان به بعد ظهور یافتند در زمان امام باقر اندیشه های غلو آمیز رو به رشد نهاد در دوران امامت امام صادق ، گروه های زیادی از غلو کنندگان به وجود آمدند که تا دوران امام رضا، عقاید انحرافی آنان رونق داشت پیشوایان معصوم نیز به شدت با گزافه گویی آنان برخورد می کردند. غالیان در آغاز الوهیت امامان را مطرح می کردند. از زمان امام رضا به بعد نوعی تنزل در عقاید آنان به چشم می آید و گرایش به تفويض بیشتر است. آنان ائمه را مخلوق میدانستند و دخالت در تدبیر

جهان و رزق عباد را به آنان نسبت می دادند.

امام رضا غلات را کافر و مفوّضه را مشرک میدانستند و می فرمودند: غلات عظمت خدا را کوچک کرده اند ایشان به یاران خود سفارش میکردند که با آنان هم نشینی و دوستی نکنند و روابط اجتماعی خود را با آنان قطع کنند. ) الغلاة الذين صغروا عظمة الله تعالى فمن احبهم فقد أبغضنا التوحيد، ص ۳۶۳).

۹۳

امام حتی پاره ای از احادیث را که درباره فضایل ائمه غلو آمیز بیان می شد ساخته مخالفانی میدانستند که میخواستند با این کار مردم را به تکفیر شیعه و ادارند؛ چون در این صورت مردم میگفتند که اصحاب ائمه اطهار کسانی اند که پیشوایان خود را پروردگار خویش میدانند.) عيون أخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۷۲(

امام با اندیشه غلو مبارزه میکردند و از غلات بیزاری می جستند تا جامعه شیعه به سبب عقاید باطل آنان آسیب نبیند؛ مثلاً وقتی یونس بن ظبیان یکی از پیروان ابوالخطاب) محمد بن مقلاص بن خطاب با كنية ابو الخطاب معروف بوده و فرقه او به این کنیه منسوب است. او خودش را به امام صادق نزدیک میکرد تا با استفاده از موقعیت آن حضرت در میان شیعه به اهداف پلیدش دست یابد الملل والنحل ، ج ۱، ص ۱۲۸ امام با توجه به کذب او و اهداف شیطانی اش او را به شدت از خود طرد کرده و در بیزاری از او تا حد امکان عمل کردند. به اصحابشان نیز فرمودند که از ابوالخطاب دوری گزینند الملل والنحل، ج۱، ص ۱۲۸؛ فرق الشيعه، ص ۵۷ ابوالخطاب وقتی دید که این گونه از خانه اهل بیت طرد شده است. مستقلاً برای خود دعوی امامت کرد و عقاید غلوگونه خویش درباره اهل بیت را اشاعه داد( که بنیان گذار فرقه غالی خطابيه بود از الوهیت امام رضا سخن گفت حضرت خشمگین شدند و او را نفرین کردند ) رجال الکشی، ص ۳۶۳ و ۳۶۴، بحار الأنوار، ج ۲۵، ص ۲۶۴. (

همچنین امام از محمد بن فرات ناخشنود شدند و او را لعن کردند و فرمودند: «محمد بن فرات مرا اذیت کرد. خداوند حرارت آهن را به او بچشاند. ابوالخطاب نیز جعفر بن محمد را آزرد. هیچ یک از خطابیان مانند محمد بن فرات ما را اذیت نکرد به خداوند سوگند، هرکس ما را بیازارد پروردگار او را گرفتار حرارت آهن خواهد کرد. ) رجال الکشی، ص ۴۶۴ (

 ۹۴