در بیان بعض اعمال مهمه در حرم مطهر رضوی

بدانکه :

معنی زیارت ملاقات و دیدن است از شخص زنده یا مرده به اینکه انسان هر جا باشد چه دور و چه نزدیک قصد دیدن و ملاقات نماید و بهر کیفیت بشود خود را نزد آن شخص برساند و چون خود را حضور مزور رسانید زیارت به عمل آمده و او را می توان گفت زائر چه آنکه سلام بدهد یا ندهد و چه با مزور خود سخن بگوید یا نگوید در هر حال دیدن و ملاقات حاصل شده است.

لكن هر مزوری را مقام و مرتبه و درجه ایست که شایسته است زائر مراعات آن مقام و منزلت را بنماید مثلاً فرق بسیاری است بین اینکه انسانی به دیدن یکی از خویشان یا یکی از دوستان خود می رود که از حیث شانیت مانند خودش یا پست تر از خودش میباشد و بین دیدن و ملاقات شخص عالم جلیلی یا حاکم شهری یا پادشاه زمانی پس شخص زائر البته بایستی متوجه مقام و شان مزور خود باشد و با آداب لازمه رفتار نماید و چو این مطلب واضح شد عرض میکنم.

ما شیعه اثنی عشری میدانیم در همه عوالم ایجاد هیچ کس به مقام و جلال و عظمت محمد و آل طاهرینش نرسیده و نمیرسد و نیز می دانیم که حیات و ممات ایشان یکسان است.

و لذا کسی که با چنین اعتقاد کامل توجه به ایشان میکند یا حضور قبور ایشان میرود و میرسد بایستی بسیار مؤدب باشد به آدابی که علماء بزرگ تذکر داده اند و ما قبلاً به بعض آنها اشاره کردیم و اینک در اینجا به چند امر مهم دیگر

۲۱5

تذکر می دهیم.

اول:

آنکه کسی که پیغمبر خدا یا فاطمه زهرا یا یکی از ائمه معصومین را زیارت میکند بایستی تمام توجهش به مزورش باشد پس خلاف ادب است که توجه به دیگری کند یا با کسی سخن بگوید مگر لازم شود که امری یا نهیی نماید و نیز خلاف ادب است که توجه به این طرف و آن طرف کند و به اوضاع و اسباب حرم یا به مردم نگاه کند.

دوم

در روضه مطهره در حضور امام از کسی سئوال نکند و چیزی طلب ننماید زیرا که چیز خواستن از غیر در حضور مبارک امام و حجت خدا خلاف ادب است دیگر آنکه از هر کس چیز بخواهد خود مسئول مانند سائل محتاج به امام است و شایسته این است که هر چه میخواهد از امام بخواهد و امام را شفیع خود گرداند تا امام شفاعت فرماید نزد خدای تعالی و آن وقت سائل به حاجت خود نائل گردد و به مقصود برسد.

شاهد بر این مطلب روایتی است که بعضی از بزرگان نقل کرده اند و در مفاتیح نیز مذکور است از حضرت امام زین العابدين و سيد الساجدين که آن حضرت در روز عرفه سائلی را دید که از مردم چیزی طلب میکرد آن بزرگوار به او فرمود ای شخص وای بر تو چرا از غیر حق تعالی سئوال میکنی در چنین روزی که امیدواری هست از برای طفلانی که در شکم مادرانند و هنوز به دنیا نیامده اند و زبان سئوال ندارند که در این روز سعادتمند بشوند.

(یعنی در این روز رحمت الهی شامل حال جميع مردم می شود حتی طفلهائی که در شکم مادرانند و زبان سئوال ندارند.

۲۱۶

پس امید رحمت بر ایشان از درگاه حضرت پروردگار هست پس چرا کسانی که زبان سئوال دارند از دربار پادشاه بی نیاز و خدای چاره ساز سئوال نکنند و از دیگری که خود محتاج است سئوال کنند لذا شایسته است که شخص سائل و محتاج پیوسته زبان حال و مقالش به درگاه خالق معبود چنین باشد.

رباعی

یارب یک حاجتی و روحی بیدیک

اعرضت عن الغير و اقبلت الیک

مالی عمل صالح استظهر به

قد جئتك راجياً توکلت علیک

سوم

خواندن دو رکعت نماز در بالا سر مبارک آن حضرت و در قنوت حاجات خود و حاجات همه اهل ایمان را از درگاه حضرت قاضی الحاجات در خواست نماید که البته به اجابت مقرون خواهد شد.

چنانکه شیخ ما در مفاتیح الجنان فرماید به سند معتبر از حضرت هادی امام على نقى منقول است که هر که را به سوی خدا حاجتی باشد پس زیارت کند قبر جدم حضرت امام رضا الله را در شهر طوس در حالتی که غسل کرده باشد و آنگاه نزد سر آن حضرت دو رکعت نماز به جای آورد و در قنوت نماز حاجت خود را طلب کند به درستی که دعای او مستجاب و مسئلتش مقرون به اجابت خواهد شد مگر آنکه از برای گناهی یا قطع رحمی سئوال کند به درستی که موضع قبر آن حضرت بقعه ایست از بقعه های بهشت و هیچ مؤمنی او را زیارت نمیکند مگر آنکه حق تعالی او را از آتش جهنم آزاد میکند و داخل بهشت میگرداند.

حقیر گوید احتمال میرود که این نماز نماز زیارت باشد و احتمال می رود که این دو رکعت غیر نماز زیارت باشد بلکه نماز حاجت باشد در هر حال مستحب است که زائر بعد از زیارت دو رکعت نماز زیارت بخواند و ظاهراً نماز زیارت به منزله هدیه ایست که شخص زائر برای مزور خود که وجود مقدس معصوم است

۲۱۷

هدیه می نماید مانند کسی که میخواهد نزد بزرگی یا سلطانی برود، پس یک ارمغان و هدیه ای تهیه میکند برای او و با خود میبرد که باعث تقرب او شود نزد آن بزرگ و از آنجایی که امتعه و اموال دنیا نزد امام به قدر بال مگسی ارزش ندارد از این جهت دو رکعت نماز را زائر به جای می آورد.

سپس ثوابش را هدیه روح شریف امام خود مینماید و البته این عمل باعث قرب او نزد امام میشود و هم فوائد و ثوابش به خود او خواهد رسید.

در کتاب ابواب الجنان (۱) ۱ - این کتاب در ادعیه ایام و لیالی و ساعات است تألیف سید ابو القاسم بن سید ابراهيم معروف بمحرر متوفی ۶ ع ۲ - ۱۳۷۰ مدفون در نجف حجره ملصق به باب طوسی چنانکه در نقباء البشر است. ) گوید مروی است که فرمود هر که ثواب نماز خود را برای رسول خدا و امیرالمؤمنین و اوصیاء بعد آن حضرت قرار دهد حق تعالى ثواب آن نماز را آنقدر مضاعف گرداند که از شمردن آن نفس قطع شود و پیش از آنکه روح از بدنش بیرون گردد به او گویند هدیه تو به ما رسید و امروز روز جزا و مکافات تو است خوشحال باش و چشمت روشن باد به آنچه خدا برای تو مهیا کرده و گوارا باد برای تو آنچه را به آن رسیدی الخ.

حقیر گوید ظاهراً این نماز هدیه غیر نماز زیارت است اگر چه نماز زیارت نیز هدیه است لکن این نماز هدیه هر جا باشد و هر وقت باشد می توان به جای آورد و بهتر این است که قبل از نماز تکبیرات افتتاحیه را بخواند و پس از تسبیح رکوع و سجود سه مرتبه بگوید صلى الله على محمد و آله الطيبين الطاهرین و بعد از سلام ثواب این دو رکعت نماز را به روح هر یک از محمد و آلش که می خواهد نثار و هدیه نماید به اینکه به درگاه الهی بگوید.

اللهم انت السلام و منك السلام و اليك يعود السلام حينا ربنا منك بالسلام اللهم ان هاتين الركعتين هدية منى الى ولیک فلان و به جای فلان نام شریف هر کدام از معصومین را که میخواهد ببرد مثلاً بگوید الی ولیک علی بن موسی الرضا.

۲۱۸

پس از آن بگوید «فصل علی محمد و آله و بلغه اياها و اعطنی افضل املی و رجائی فيك وفي رسولك وفيه».

چهارم

هر قدر بتواند به قصد نیابت از جانب آن حضرت از قرآن مجید تلاوت کند و ثوابش را هدیه نماید که بسیار فائده دارد.

پنجم

از خواندن نماز جناب جعفر طیار رضوان الله عليه غفلت ننماید چه آنکه در كتاب شريف مفاتيح الجنان فرموده است:

علامه مجلسی علیه الرحمه نقل کرده از خط شیخ جليل شيخ حسين بن عبد الصمد والد مرحوم شیخ بهائی که شیخ ابوالطیب حسین بن احمد فقیه رازی رحمة الله ذكر نموده که هر کس زیارت کند حضرت امام رضا یا دیگری از ائمه هداة مهدیین را پس نماز جعفر را نزد آن امام بزرگوار به جای آورد برای او نوشته شود بهر رکعتی ثواب کسی که هزار حج و هزار عمره به جا آورده باشد و هزار بنده را در راه خدا آزاد کرده باشد و هزار مرتبه به جهاد ایستاده باشد با پیغمبر مرسل و برای او است بهرگامی که بر میدارد ثواب صد حج و صد عمره و صد بنده آزاد کردن در راه خدای تعالی و نوشته شود برای او صد حسنه و محو شود از او صد سئيه.

(اللهم وفقنا لاتيان هذا العمل الشريف )

ششم:

شایسته است همیشه شب و روز خوانده شود در همه جا خصوص در حرم مطهر آن حضرت دعای عافیتی که خود آن بزرگوار خوانده چنانکه در عیون است.

۲۱۹

که راوی گفته است من در خدمت حضرت رضا بودم در طواف چون به مقابل رکن یمانی رسیدیم آن حضرت ایستاد و هر دو دست خود را بلند کرد و شروع فرمود به خواندن این دعا

يا الله يا ولى العافية و يا خالق العافية و يا رازق العافية و المنعم بالعافية والمنان بالعافية والمتفضل بالعافية على وعلى جميع خلقك يا رحمن الدنيا والآخرة ورحيمهما صل على محمد و آل محمد و ارزقنا العافية ودوام العافية وتمام العافية وشكر العافية في الدنيا و الاخرة يا ارحم راحمين.

هفتم

شایسته است که نماز خود آن حضرت نیز در حرم مطهرش خوانده شود و آن چنانکه در مفاتیح و غیر آن ذکر شده شش رکعت است هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت بعد از سوره حمد ده مرتبه سوره مباركه هل اتى على الانسان و دعای آن حضرت این است:

یا صاحبي في شدتي و يا وليى فى نعمتى و يا الهى واله ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و يعقوب يا رب كهيعص ويس و القرآن الحکیم اسئلک یا احسن من سئل و يا خير من دعى و یا اجود من اعطی و یا خیر مرتجى اسئلك ان تصلى على محمد و آل محمد.

بدانکه این دعا چنانکه نقل شده است تمام شد لکن واضح است که بعد از ان تصلى على محمد و آل محمد خواننده دعا حاجاتش را طلب کند مؤلف ناچیز هم التماس دعا دارد.

هشتم

سزاوار و مناسب است که در حرم مطهر خوانده شود دعای خود حضرت رضا صلوات الله علیه چنانکه در باب ششم کتاب عیون است:

در روایت مفصله ای که رسول خدا دعاهای هر یک از فرزندانش را از

۲۲۰

حضرت سید الشهداء تا امام حسن عسکری بابی بن کعب تعلیم می دهد هر کس طالب آن ادعیه باشد به کتاب عیون مراجعه نماید و مقصود ما در این جا دعای حضرت ثامن الائمه است و آن این است.

اللهم اعطنى الهدى و ثبتنى عليه و احشرني عليه آمنا امن من لا خوف عليه ولا حزن و لا جزع انك اهل التقوى و اهل المغفرة پس سزاوار است زائر و مجاور همیشه این دعای شریف را بخواند.

نهم:

از جمله امور مهمه در حرم مطهر این است که زائر غفلت نکند از دعا کردن برای پدر و مادر و خویشان و بستگان و اهل بلد خود از مرده و زنده بلکه تمام اهل ایمان را از احیاء و اموات دعاء کند و دیگر آنکه برای ایشان به امام سلام عرض کند و اگر همت کند چنانکه بعض بزرگان چنین میکردند به نیت هر یکی یک سلام عرض کند و هرگاه چنین نمیکند برای همه یک سلام بدهد بلکه برای تمام اهل ایمان از زمان حضرت آدم تاکنون یک سلام بدهد بلکه برای اهل ایمانی که بعد از این زمان تا آخر دنیا خواهند آمد سلام عرض نماید و برای همه دعا کند.

دهم

و نیز غفلت نکند بعد از زیارت و نماز در حرم مطهر از خواندن دعای شریف عالية المضامین که در ملحقات مفاتیح الجنان است زیرا که در آن دعا خوبیهای دنیا و آخرت جمع است و بسیاری از زائرین از آن دعا غفلت دارند و اول آن این است اللهم انى زرت هذا الامام مقرا بامامته معتقداً لفرض طاعته الخ.

یازدهم

و نیز بخواند دعائی که منسوب است به حضرت بقية الله امام عصر عجل الله

۲۲۱

تعالی فرجه که اولش این است اللهم ارزقنا توفیق الطاعة وبعد المعصية الخ .

آن نیز در مفاتیح قبل از اعمال رجب ذکر شده.

دوازدهم

و نیز قبل از نماز خصوص در حرم مطهر بخواند صلوات بر آن حضرت را که در مفاتیح فرموده ابن قولویه از بعض ائمه روایت کرده که فرمودند چون نزد قبر امام رضا الله بروی بگو اللهم صل على على بن موسى الرضا المرتضى الامام التق النق و حجتك على من فوق الارض و من تحت الثرى الصديق الشهيد صلوة كثيرة تامة زاكية متواصلة متواترة مترادفة كافضل ما صليت على احد من اوليائك.

سیزدهم:

بدانکه زیارت حضرت رضا نظر به روایتی که ذکر شد در بیست و چهار ساعت شبانه روز مستحب است و اطلاق روایات بر این معنی گواه بزرگی است.

لكن البته بعض اوقات که تعلقی به آن سرور داشته باشد می توان گفت مناسبتش بلکه فضیلتش بیشتر است مانند وقت ولادت و شهادت و ولایتعهدی به اختلاف زیادی که در آنها هست پس هر وقت که احتمال ولادت و شهادت و ولا يتعهدی داده شود مناسب است زیارت آن حضرت و بعض بزرگان تصریح نموده اند که در چند وقت فضیلت زیارت آن حضرت بیشتر است.

یکی بیست و سوم ذی القعده چنانکه سید بن طاوس علیه نقل نموده و یکی بیست و پنجم ذی القعده و دیگر اول رجب چنانکه هر دو را میر داماد علیه الرحمه ذکر فرموده در رساله ای که نامیده شده به اربعه ایام و آن به طبع نرسیده لکن مخطوط آنرا که دیده ام عبارت آن مرحوم را نقل مینمایم در ذکر روز دحو الارض که ۲۵ ذی القعده است فرماید زیارت سیدنا و مولانا امام الورى و منار الهدى ابي الحسن على بن موسى الرضا عليه من الصلوة انماها و من التسليمات از كاها.

۲۲۲

در این روز افضل اعمال مستحبه و اوکد (اکدظ) آداب مسنونه است و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول رجب الفرد به غایت مؤكد و محثوث عليه است.

و دیگر در منهاج العارفین تألیف سید محمد حسن بن سید محمد عسکری حسینی سمنانی گوید روز نیمه رجب و شبش زیارت امام حسین و حضرت رضا وارد شده انتهى.

و در مفاتیح در اعمال ماه رجب فرموده در ماه رجب زیارت حضرت رضا مندوب است و اختصاصی دارد چنانچه عمره در این ماه فضیلت دارد انتهى.

حقیر گوید: ظاهراً مأخذ این فرمایش روایتی است که نیز در مفاتیح در باب فضیلت زیارت امام رضا نقل نموده که محمد بن سلیمان از امام محمد تقی پرسید که شخصی حج واجب خود را به عنوان حج تمتع به جای آورده پس به مدینه رفته و زیارت نموده رسول خدا را آنگاه به نجف رفته و زیارت کرده پدرت امیرالمؤمنین را و حق او را شناخته و میدانسته که او حجت خداست بر خلق خدا و او درگاه خداست که از آن در به خدا باید رسید پس سلام کرده بر آن حضرت و رفت به کربلا و حضرت امام حسین الله را زیارت کرد پس رفت به بغداد و حضرت موسی بن جعفر کاظم را زیارت کرد آنگاه به شهر خود برگشت.

و در این وقت خدای تعالی آن قدر مال به او روزی فرمود که می تواند باز به حج برود حال برای این مرد که حج واجب خود را به جای آورده بهتر است که باز به حج برود.

یا برود خراسان و پدرت امام رضا را زیارت کند فرمود بلکه برود بر پدرم سلام کند افضل است و باید در ماه رجب باشد و در این زمان زیارت نکند که بر ما و شما از خلیفه خوف تشنیع هست تمام شد روایت.

حقیر گوید عبارت کتاب کامل الزیارات در ص ۳۰۶ چنین است و لیکن

۲۲۳

ذلك في رجب ولكن لا ينبغي ان يفعلوا هذا اليوم فان علينا وعليكم خوفا من السلطان و شنعة.

یکی از علماء بزرگ در اینجا سخن متینی دارد که فرموده است عبارت این روایت در کامل الزيارات و عيون و لیکن ذلك في رجب با جیم نقطه دار است و لکن در نروع کافی که روایت را نقل نموده و لیکن ذلک رحب به حاء بی نقطه است و رجب به معنی فراخی است که ضد فشار و سختی است و این اصح است به قرینه عبارت بعد که فرمود و در این زمان نروید که از خلیفه بر شما خوف است.

چهاردهم

از جمله آداب زیارت و وظایف زائر وداع مزور است یعنی زیارت کننده بعد از زیارت و رسیدن به مقصد هنگامی که میخواهد از خدمت امام خود به بلد و جای سکونت خود برگردد و از نزد قبر شریف آقا و محبوب خود دور شود وداع کند و سلام خدا حافظی عرض نماید و بخواند آنچه در کتب زیارات ذکر شده و می تواند اكتفاء کند به اینکه بگوید چنانکه حضرت صادق در وداع قبر پیغمبر خدا به يونس بن یعقوب فرمود بگو صلى الله علیک السلام علیک لا جعله الله آخر تسلیمی یا اینکه بگوید استودعكم الله ولا جعلكم الله اخر العهد من زيارتكم و السلام عليكم و رحمة الله و برکاته یا بگوید چنانکه در دعای بعد از زیارت ائمه الام است که چون زیارت نمودی و خواستی برگردی بگو السلام علیکم یا اهل بيت النبوة ومعدن الرسالة سلام مودع لاسئم ولا قال و رحمة الله و بركاته.

ناگفته نماند که از جمله مستحبات که بسیار در اسلام تاکید شده است افشاء سلام است یعنی شخص مؤمن به هر کس از اهل ایمان برسد سلام بدهد حتی در روایت است که بخیل ترین مردم آن کسی است که از سلام گفتن بخل نماید و خدای

تعالی چه قدر ثواب برای این عمل مرحمت می فرماید

افسوس که در این دوره و زمان ما مستحباتی که بسیار نتیجه و فایده دارند کم

۲۲۴

شده و یا گم شده یعنی از بین رفته است و در روایت است که هرگاه کسی رسید و وارد شد و سلام نداده مشغول سخن شد او را جواب ندهید و نیز در روایت است.

اذا دخلت البيت فان كان فيه احد فسلم عليهم والا فقل

هرگاه داخل خانه ای شدی اگر کسی در آنجا بود سلام به او بده و اگر کسی نیست بگو السلام علينا من عند ربنا و دیگر از مستحبات که ترک شده است . سلام دادن وقت جدائی و مفارقت مؤمن است از مؤمن که آنرا سلام وداع میگویند یعنی سلام خداحافظی و پوشیده نماند که سلام وداع شایسته است برای هر زائری چه زائری که از راه دور به عنوان زیارت مشرف شده و چه مجاوری که به زیارت آمده و می خواهد از حرم و از نزد قبر دور شود و خارج گردد و بسیاری از زائرین خصوص زائرین مجاورین از این مطلب غفلت دارند بالجمله چون زائر میخواهد از حرم مطهر بیرون شود وداع کند امام خود را که شاید بار دیگر موفق نشود زیرا که مرگ خبر نمی دهد چه وقت خواهم آمد.

و چه نیکو گفته است شاعر

چو رسی بکوی دلبر بسپار جان و مگذر

که مباد بار دیگر نرسی بکوی دلبر

ولا یخفی که حالات زائرین هنگام وداع زیارت امام بسیار مختلف است نظر به اختلاف درجات معرفت و محبت زائرین به ساحت قدس حجت بالغة الهيه همان قسمی که بعض زائرین با شوق تمام و دل مملو از محبت و ارادت و حال خضوع و خشوع و چشم پر اشک و با کمال ادب خودشان را می رسانند به دربار فیض آثار امام هنگام رفتن و جدا شدنشان از حضور قبر امام انقلاب حال و گریه ایشان بیشتر است چه آنکه میخواهند از خدمت عزیزترین خلق خدا دور شوند و به فراق محبوب خود دچار کردند.

و این حقیر عرض میکند که اگر کسی هنگام وداع بخواهد بیشتر قلبش و دلش بسوزد و اشکش زیادتر بریزد یاد کند وداع جد آن بزرگوار حضرت سید

۲۲۵

الشهداء الله را روز عاشورا با اهل بیت بی کس خود میان بیابان کربلا آن وقتی که آن امام مظلوم به در خیمه های اهل بیت خود صدا زد یا زینب یا ام کلثوم یا سکینه یا فاطمه عليكن منى السلام و بنا به نقل صاحب بیت (۱) ۱ - این کتاب فارسی و در احوال و مصائب خمسة النجباء است و به طبع رسیده تألیف صاحب مصائب المعصومين و مناقب المعصومين ملا عبد الخالق یزدی است متوفای ۱۲۶۲ در مشهد رضوی که از مشاهیر شاگردان شیخ احمد احسائی بوده و این بیت الاحزان غیر از بیت الاحزان عربی است که در احوال حضرت فاطمه زهرا تأليف شيخ ما محدث قمی رضوان الله علیه است. ) الاحزان صدا زد:

«يا اهل بيتي عليكن منى السلام هذا آخر السلام و هذا آخر الكلام فاستعددن للاسر والذل و الغربة.»

ای اهل بیت من سلام من بر شما باد این آخر سلام و آخر کلام من است پس شما مهیا باشید برای دستگیری و ذلت و غربت خدا میداند در آن وقت بر اهل بیت چه گذشت و چه گونه پروانه وار دور آن شمع شبستان امامت را گرفتند و آیا زبان حال یا مقال هر کدامشان چه بوده است.

در دمعة الساكبه است که آن حضرت فرمود (و کانی بكم غير بعيد يسوقونكم امام الركاب و يسومونكم سوء العذاب).

گویا به همین زودی میبینم که شما را جلو شترها انداخته و می برند و شما را به سختی آزار می رسانند ( فلما سمعت زينب بكت و جرى الدمع من عينيها و نادت تا علیا مکرمه حضرت زینب این سخن برادر را شنید به گریه در آمد و اشک از دیدگانش جاری شده ناله اش بلند شد به و اوحدتاه واقلة ناصراه و اسوء منقلباه و اشوم صباحاه فشقت ثوبها. )

آنگاه جامه بر تن پاره کرده و نشرت شعرها و موهای خود را پریشان کرد ولطمت على وجهها و سیلی بر روی خود زد سید الشهداء الله فرمود (مهلا يا بنت المرتضى ان البكاء طويل حاصلش این است که ای خواهر اکنون آرام بگیر و گریه

۲۲۶

مکن که گریه تو طولانی خواهد شد.

زبان حال را صفی علیشاه (۱) ۱ - ترجمه او در جلد اول مختصرا ذکر شد. ) چنین گفته:

رویتمان مرا غمخوار باش

در بلایا و شدائد یار باش

حق تو را خواهد اسیر از بهر آن

که نماید خاکیان را امتحان

حق تو را خواهد اسیر سلسله

از رضای حق مکن خواهر گله

رو که هستم هر کجا من همرهت

آگهم از حال قلب آگهت

چون شوی بر ناقه عریان سوار

در بدر گردی بهر شهر و دیار

نیستم غافل دمی از حال تو

با سر آیم هر کجا دنبال تو

چون خرابه گشت جایت شاد باش

تا که گنج حق شود بر خلق فاش

گنج توحیدی تو از ویران مرنج

زانکه در ویرانه باشد جای گنج

رو پرستاری کن آن بیمار را

زان دل بیمار جو دلدار را

چون دل بیمار من خسته تر است.

من در آنم چونکه بشکسته تر است

در دل بیمار شده مأوای من

خاصه بیماری که خفته جای من

هان برو زینب که دردت بی دواست

دردمند حق طبیب دردهاست

رو صبوری و اسیری پیشه کن

ریشه بی طاقتی را تیشه کن

گر خورد سیلی سکینه دم مزن

عالمی از آن دم زدن بر هم مزن

در فراقت از تو هستم عذر خواه

رو که رفتم حق تو را پشت و پناه

و نیز در دمعة الساكبه است که چون آن امام مظلوم روبراه گذاشت عقیله بنی هاشم زینب کبری خود را به برادر رسانید و آن حضرت را گرفت و عرض کرد

(مهلا یا اخی حتی از ود من نظری و اودعك وداع مفارق لا تلاقى بعده)

***

۲۲۷

شعر

مهلا اخي قبل الممات هنيئة ***لتبرد منى لوعة وغليل

یعنی ای برادر آرام بگیر و آهسته برو تا خواهرت پیش از مرگ زاد و توشه ای از دیدارت بردارد و با حضرتت وداع و خداحافظی کند و داعی که بعد از آن ملاقاتی نخواهد بود.

شعر

تو میدان میروی بی لشکر ای شاه

برادر جان خدا بادت به همراه

سبکتر زن رکاب مرکب خویش

که زاشک چشم زینب بسته شد راه

منه شاها از این خرگه برون پای

که ترسم پا نهد دشمن بخرگاه

الا ای یوسف زهرا حذر کن

از این وادی از این گرگان از این چاه

مکن رو جانب میدان که ترسم

بخون رنگین شود این روی چون ماه

و گرمی بایدت رفتن بناچار

فانی اشتكى حزني الى الله

بسوزم از فراقت صبح تا شام

بنالم از غمت شب تا سحرگاه

در این وادی کشیم ای شاه خوبان

تو تیر از سینه و از سینه من آه

و نیز در دمعه گوید:

«فجعلت تقبل يديه و رجليه واحطن به سائر النسوان و يقبلن يده و رجله »

میگوید آنگاه علیا مکرمه زینب دستها و پای برادر را بوسید و مخدرات دیگر هم همه دور آن حضرت را گرفته و دست و پای آن سرور را بوسیدند.

شعر

مرو مرو که فلک کارش اعتبار ندارد

مرو که بیگل رویت دلم قرار ندارد

عزیز من چو برابر شدی به لشکر دشمن

بگو که خواهر من تاب انتظار ندارد

بدرد بی کسیم مبتلا مکن بفدایت

که خواهر تو کسی را در این دیار ندارد

ز گریه ام منما منع ای عزیز پیمبر

دل شکسته ام از گریه اختیار ندارد

اگر چه عابد زارت رضا بود به اسیری

ولیک طاقت اشتر شود سوار ندارد

۲۲۸

و خدا رحمت کند یکی از علماء معاصرین ما مرحوم حاج شیخ علی امام جمعه کاشمری مولود ۱۳۰۰ متخلص به مشکوة متوفای ۱۳۷۴ ابن محمد باقر چه نیکو گفته است در این مقام زبان حال عمه سادات را.

ای راکب فرخنده نگه دار عنان را

دریاب من خسته بی تاب و توان را

آهسته تر ایشاه که تا سیر ببینم

بار دگر آن راحت دل قوت جان را

آرام تر ای یوسف ثانی که زهر سو

گرگان از پی قتل تو بر بسته میان را

بر لشکر اعدا بنگر کز پی قتلت

بگرفته بکف خنجر و شمشیر و سنان را

لب تشنه روانی سوی میدان شهادت

بر دیده خواهر بنگر سیل روان را

لیلای جگر خون چه کند با غم اکبر

تسکین نتوان داد زن مرده جوان را

«فعلی ظالمي آل محمد لعنة الله والملائكة والناس اجمعين »