سیره رفتاری امام رضا با کارگران

آنچه از تاریخ استفاده می شود کارگران از جمله زحمت کش ترین، مظلومترین و محرومترین اقشار جامعه به حساب می آمدند که با طلوع خورشید تابان مکتب الهی و آسمانی اسلام از جایگاه و منزلت ویژه ای برخوردار شدند تا آنجا که پیامبر اکرم بر دستهای پینه بسته کارگران بوسه می زند.

این سیره و روش را امامان معصوم نیز تداوم بخشیده و در مواقع خاص با پیام ها و سخنان خویش و نیز با رفتار و برخوردهای خود شأن و مقام و منزلت کارگران را به مردم یادآور شدند. و خود نیز همچون سایر مردم به امر کشاورزی و کار در مزارع و قنوات می پرداختند و از آن طریق روزگار میگذراندند که به نمونه های آن در مباحث زندگانی پیشوایان گذشته اشاره شد. اینک به نمونه هایی از سفارشات و نمونه عملی برخورد امام رضا الله با کارگران اشاره می نماییم

امام رضا ، حتی در آخرین لحظات پایانی عمر شریفش نیز نسبت به ادای حقوق آنان اهتمام می ورزید.

یاسر خادم میگوید امام رضا در آخرین روز حیات خویش آن هنگام که از سم مهلک بی تاب شده بود پس از آنکه نماز ظهر را به جای آورد فرمود: ای یاسر! آیا اهل خانه و کارکنان و خدمتگزاران غذا خورده اند؟ گفتم آقای من در وضعیتی که قرار دارید کسی اشتیاق به خوردن غذا ندارد.

امام راست نشست و فرمود سفره را بیاورید و آنگاه تمامی اهل خانه از کارگران و خدمتگزاران را فرا خواند و یکایک آنان را مورد تفقد و مهر و محبت خویش قرار داد... و چون همگان غذا را خوردند امام بار دیگر بیهوش افتاد..... (عيون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۴۱)

یاسر خادم میگوید امام رضا به ما فرمود: هرگاه به خوردن غذا مشغول هستید، و در همان حال مرا بالای سر خویش ایستاده یافتید از جای خود بر نخیزید مگر زمانی که از خوردن غذا فراغت یافتید. (کافی، ج ۶، ص ۲۹۸)

سلیمان جعفری میگوید هنگام غروب آفتاب در خدمت امام رضا به سوی منزل ایشان حرکت کردیم چون وارد خانه شدیم عده ای کارگر که در میان آنان سیاه پوستی به چشم می خورد که از کارگران آن حضرت به حساب نمی آمد به امور بنایی و بستن میخ آخور چهارپایان مشغول بودند. امام یا با دیدن آن رنگین پوست روی به یکی از آنان کرد و فرمود: این مرد کیست که با شما به کار مشغول است؟

گفتند: به ما کمک میکند و در ازای کارش به او مزد می دهیم.

امام الله فرمود: اجرتش را تعیین کرده اید؟ گفتند خیر.... هر چه به او بدهیم راضی است.

امام شدیداً بر آشفت و بر آنان تندی کرد.

به او عرض کردم فدایت شوم چرا خشمگین می شوید؟

فرمود: بارها به آنان تذکر دادم و نهیشان کردم که قبل از اینکه کارگری را به استخدام در آورند حقوق آن را تعیین کنند زیرا در غیر اینصورت چنانچه سه برابر مزد او را پرداخت نمایند تصورش این است که اجرت او را کامل پرداخت نکرده اند. اما زمانی که حقوقش را معین نمایند، پس از پرداخت آنان را به سبب وفای به عهدشان می ستاید و چنانچه اندکی زیادتر پرداخت نمایند آن را بخششی از سوی آنان می داند. (همان ص 288)

یاری مستمندان

يعقوب بن اسحاق نوبختی میگوید ... امام رضا در روز عرفه تمام اموال خود را بین فقرا و مستمندان خراسان تقسیم کرد. این عمل مورد انتقاد فضل بن سهل قرار گرفت و به حضرت گفت که این عمل جز ضرر و زبان هیچ سودی را در پی نخواهد داشت.

امام الله فرمود: هرگز کاری که برای پاداش انجام گیرد، زیانی نخواهد داشت. (بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۹۱)

احتراز از اشرافی گری

امام رضا با تأسی از راه و روش پدر و اجداد گرامی اش زندگی در کنار کوخ نشینان و همنشینی با آنان را ارزشمندتر از لحظه ای توقف در کاخهای مجلل و همزیستی با اشراف زادگان و متمولین بی درد میدانست و بر آن شرافت می بخشید.

نقل شده است است که روزی یکی از بزرگان و صاحب دولتان نیشابور به میمنت ورود و حضور امام رضا مجلسی آراست و از آن حضرت دعوت نمود تا در آن مجلس حضور یابد. طبق رسم آن روزگار میبایست قبل از ورود میهمان مخصوص سایر مدعوین در مجلس حاضر باشند. از این روز همه میهمانان از جمله عالمان و بزرگان و اشراف آن شهر جمع گشتند و بر بلندای مجلس بر تختگاه شاه نشین) مخصوصی تکیه دادند، و دیگر افراد از جمله خادمان و کارگران و مردم عادی در کناره ها نشستند. هنگامی که امام به مجلس وارد شد راه گشودند تا آن حضرت در جایگاه مخصوص قرار بگیرد، اما امام ها به همراه خادمان و کارگران در کناره تختگاه قرار گرفت.

از آن روز شاه نشینی از اعتبار افتاد و همگان به تأسی از روش امام الله در کناره مجلس می نشستند. (تاریخ نیشابور، ص ۲۱۰)