«فصل دوم»

شرایط سیاسی - اجتماعی عصر امام هشتم

دوره ۲۰ ساله روزگار امامت و رهبری حضرت امام ابو الحسن علی بن موسی رضا را میتوان به دو بخش تقسیم کرد: 

بخش اول از آغاز امامت تا سفر به خراسان؛ یعنی از سال ۱۸۳ تا ۲۰۱ هـ. ق.

۱۰ سال از مدت یاد شده را امام در روزگار هارون سپری کردند. این دوره از سال ۱۸۳ تا ۱۹۳ بود که از جهتی شباهت به روزگار امام زین العابدین دارد؛ یعنی نمیتوانستند و مناسب نبود فعالیت پدر(۱ - امام موسی بن جعفر علی سعی کردند با ایجاد تشکیلات و حرکتهای سری نظامی و سازماندهی سیاسی، با حکومت مبارزه کنند که باعث شد امام را در زندانهای طولانی و انفرادی حبس کنند. امام ۴ تا ۱۴ سال در سیاهچال های زندان هارون به سر بردند.) را تکرار کنند. البته در این دوران سادات به قیامهایی مشغول بودند و شخصیت امام نیز پشتوانه آنان بود. 

امام از سوی دیگر به نشر فرهنگ اسلامی و تصحیح فلسفه سیاسی اجتماع و روانه کردن داعیان روشنگر، برای تحقق منظور یاد شده اقدام می کردند. 

۸ سال دیگر، سالیانی بود که با مرگ هارون الرشید آغاز می شود یعنی از سال (۱۹۳) و تا مسافرت الزامی امام به خراسان و مرو یعنی سال ۲۰۱ ادامه می یابد.

این دوره با آغاز خلافت محمد امین (۱۹۳ - ۱۹۸) و خلافت مأمون همزمان است و از جهتی شبیه روزگار امام محمد باقر و امام جعفر صادق است زیرا در این دوره کشمکش های فراوان و خونریزیهای بسیار بر سر خلافت جریان داشت.

بخش دوم از میانه سال ۲۰۱ تا پایان عمر امام؛ یعنی آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هـ. ق.