فضیلت زیارت حضرت رضا
بعد از زیارت سید الشهدا حسين بن على الله ظاهراً بیشترین سفارش و تأکید نسبت به زیارت ثامن الائمه ابو الحسن على بن موسى الرضاء شده.
علت این امر چنانکه از متن احادیث بر می آید
اولاً دورى مرقد مطهر حضرتش از خاستگاه اسلام و موطن ائمه و مسلمانان یعنی مکه و مدینه است. با توجه به دشواری فراوان مسافرت و خطراتی که داشته طبیعی و عادی است که در ترغیب و تشویق به زیارت آن حضرت تأکید زیادتری بشود تا جمع بیشتری از شیعیان به مشرق کشورهای اسلامی - یعنی خراسان روی آورند و تشیع در این ناحیه ترویج شود.
ثانیاً با توجه به فرقه های مختلفی که در اسلام پیدا شدند و ائمه اثنی عشر همه را قبول نداشتند - مانند اسماعیلیه و واقفیه کسانی که امامت این هشتمین پیشوای منصوب و منصوص از طرف خدا و رسولش را پذیرفتند امامت بقیه ائمه اثنی عشر را نیز قبول کردند و در مسأله ولایت به اسلام راستین و خالص راه یافتند.(رجوع شود به بحار الأنوار، ۳۹٫۱۰۲، ذیل شماره ۳۵) و اینک چند حدیث
۱ - حضرت امام جعفر صادق به نقل از پدرانشان می فرمایند که رسول الله گفت: به زودی پاره ای از تن من در زمین خراسان دفن می شود. مؤمنی وی را زیارت نمیکند جز اینکه خدای عزوجل بهشت را بر او واجب میکند و پیکرش را بر آتش حرام میگرداند. ( سفينة البحار از انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی ۴۹۲٫۲)
۲ - عبد السلام بن صالح هروی از حضرت رضا نقل می کند که فرمود:
روزگار نمی گذرد مگر اینکه طوس محل آمد و شد شیعیان و زائرانم می گردد. (یعنی بزودی و حتمی چنین میشود و همچنین شد و این پیشگویی حضرت بود.)
بدان هر کس مرا در طوس که دور از وطنم مدینه است زیارت کند، روز قیامت با من است و هم رتبه من در حالی که گناهانش آمرزیده شده. (وسائل الشيعه، ۴۳۸٫۱۰)
3- امام همام حضرت علی بن موسی گفت:
هر کس با وجود دوری خانه و مزارم مرا زیارت کند. روز رستاخیز در سه موطن پیش او می آیم تا از ترسهایی که در آن سه جا مردم را فرا می گیرد
نجاتش دهم زمانی که نامه های اعمال به راست و چپ در حرکت آید (نامه اعمال نیکوکاران به دست راست و بدکاران به دست جب آنان داده شود، چنانکه در قرآن کریم آمده: سورة الحاقه، ۱۹ و ۲۵) و در جلو صراط، و جای سنجش اعمال (یعنی میزان).(بحار الأنوار ج ۴٫۱۰۲ این حدیث با اسنادی دیگر و اندک تفاوت در متن در کامل الزیارات (ص ۳۰۴) نیز نقل شده است.)
۴ - عبدالعظیم حسنی از ابو جعفر امام محمد تقی روایت می کند که گفت: کسی که قبر پدرم رضا را در طوس با شناخت حقش زیارت کند، نزد خدای تعالی برایش بهشت را ضمانت میکنم. ( وسائل الشيعه، ۴۳۵٫۱۰)
5- علی بن عبدالله از قطرب نقل میکند روزی فرزندان موسی بن جعفر در حضورش گرد آمده بودند که نوجوانش - علی - از آنجا عبور کرد. حضرت گفت:
این فرزندم در سرزمین غربت دور از مدینه میمیرد. هر کس در حالی که تسلیم فرمانش و عارف به حقش باشد او را زیارت کند، در پیشگاه خدای
عز وجل همانند شهدای جنگ بدر است. ( كامل الزيارات، ۳۰۴ ضمناً تعبیر «شهید» برای چنان زائری قابل توجه است.)
(68-70)
همانندی زیارت ائمه هدی
تاکنون از روایاتی که در فضیلت زیارت رسول اکرم و امیرالمؤمنین و امام حسین و على بن موسى الرضا - صلوات الله عليهم - رسیده نمونه هایی نقل کردیم. اینک چند خبر که درباره زیارت بقیه ائمه است می آوریم که هر یک نکته ای و تعلیمی را در بر دارد
۱ - هشام بن سالم از حضرت صادق نقل میکند که مردی خدمت حضرتش آمد و گفت:
آیا به زیارت پدر شما - امام محمد باقر - باید برویم؟
آری.
پاداش کسی که او را زیارت کند چیست؟
بهشت اگر امامتش را پذیرفته و پیروی اش کند.
کسی که از روی بی اعتنایی زیارتش را ترک کند چه کیفری دارد؟
اندوه و افسوس بر این خیر از دست رفته و پشیمانی بر آن در روز قیامت که روز حسرت و پشیمانی است. (بحار الأنوار، ۱۴۵٫۱۰۰)
۲ - حسين بن يسار واسطی میگوید از امام ابوالحسن رضا پرسیدم:
آنکه قبر پدرت را - که رحمت خدا بر او باد - زیارت کند چه پاداشی دارد؟
-او را زیارت کنید.
زیارتش چه فضیلتی دارد؟
فضیلت و پاداش نیکوی زیارت او مانند زیارت پدرش یعنی رسول خدا است.
اگر ترسیدم از زیارت و برایم دخول در حرمش ممکن نبود چه کنم؟
از پشت دیوار سلام بده كامل الزيارات، ۲۹۹ حدیث ۵)
این حدیث مانند بعضی از احادیث دیگر(حضرت جواد در جواب کسی که از زیارت امام برسید می فرماید: سزاوار نیست در این اوقات انجام دهی زیرا که بر ما و بر شما بیم است از آسیبی که سلطان برساند. (كامل الزيارات (۳۰۶)/ توضیح اینکه سلطان معمولاً به حاکمی که به قوه قهریه مسلط شده. اطلاق می شود. ) سختگیری حکومت غاصب عباسیان و بدرفتاری مأموران دولتی را نسبت به زوار مرقد موسی بن جعفر می رساند و حساسیت دستگاه حکومت را نسبت به زیارت حرمهای ائمه هدی آشکار می کند.
ضمناً کیفیت زیارت در حال تقیه را که سلام دادن از دور و از پشت دیوار است راهنمایی می فرمایند.
3- امام موسی بن جعفر در جواب عبدالرحمن بن مسلم که از فضیلت زیارت یکی از امامان بر دیگری سؤال کرد فرمود: هر کس نخستین ما را زیارت کند همانا آخرین ما را زیارت کرده و آن کس که آخرین ما را زیارت کند همانا نخستین ما را زیارت کرده و هر کس ولایت اولین ما را بپذیرد (متن حديث من تولى اولنا فقد تولى آخرنا ... بود. لذا ما به پذیرش ولایت» ترجمه کردیم که در آن هم مفهوم دوستی است و هم قبول تولیت و حکومت آنان) همانا ولایت آخرین ما را پذیرفته و آنکس که ولایت آخرین ما را قبول کند همانا ولایت نخستین ما را قبول کرده
هر کس حاجت یکی از اولیاء - یعنی دوستان و پیروان - ما را برآورد چنان است که حاجت همه ما را برآورده (کامل الزیارات، ۳۳۶)
۴ - همچنین بنابر حدیثی که امام جعفر صادق از جابر بن عبدالله انصاری و او از رسول اکرم له روایت میفرماید: زیارت حضرت فاطمه مانند زیارت پدر بزرگوارش میباشد چنانکه زیارت هر یک از خمسه طیبه و ذریه معصوم آنها مانند زیارت دیگری است. (بحار الأنوار، ۱۲۴٫۱۰۰ ترجمه با تلخیص حدیث است.)
اکنون این پرسش پیش می آید که با برتری و تقدمی که رسول خدا و علی مرتضی بر دیگر معصومین دارند توجیه چند حدیث اخیر چیست؟
پاسخ را از بیان مشکل گشای حضرت رضا می شنویم که به حسین بن محمد قمی می فرماید: هر آن کس که مرقد پدرم موسی بن جعفر ] را در بغداد ( مقصود کاظمین است که در آن زمان هنوز به این نام خوانده نمی شده.) زیارت کند مانند کسی است که قبر رسول خدا و قبر امیر المؤمنین را زیارت کرده جز اینکه آن دو را فضل خاص و برتری ویژه شان بر دیگر ائمه به جای خود هست. (كامل الزيارات، ۲۹۹ - ۳۰وسائل الشيعه، ۴۲۸٫۵ )
بنابر این سخن صریح حضرت رضا برابری و همانندی زیارت امامان منافاتی با مقامات خاص و فضایل اختصاصی رسول خدا و علی مرتضی که ابوالائمه است ندارد.
اعتقاد ما درباره ائمه اثنی عشر این است که اینها همه نور واحدند. هر یک مشعلی فروزان فرا راه خلایقند که از مشکات پیامبر اعظم ﷺ اقتباس ( اقتباس: گرفتن آتش مأخوذ از «قبس» که پاره آتش است. نور گرفتن.) کرده اند. اختلافی که هست در ظرف زمان و مکانی است که در آن زندگی می کردند و به اقتضای وظیفه الهی و تکلیف شرعی خود عکس العملی مناسب در برابر حکومت جامعه و مردم داشتند.